Sredinom avgusta navršilo se 100 godina od rođenja Veljka Šakotića, publiciste, istoričara i hroničara zbivanja grada pod Trebjesom. Posvećujući ovaj dodatak njegovom stvaralaštvu, želimo da taj doprinos kulturi Nikšića nikada ne bude zaboravljen.
Priredili: Vladimir Šestović i Vladimir Šakotić
Veljko Šakotić
Veljko Šakotić, zapaženi publicista, istaknuti bibliotečki i dramski poslenik, rođen je u Nikšiću 1916. godine. Tu je završio osnovnu školu i Višu realnu gimnaziju. Pravni fakultet studirao je prije Drugog svjetskog rata u Beogradu, a Višu političku školu odmah nakon rata, takođe u Beogradu.
Kao učenik Gimnazije bio je aktivan član Đačke družine „Budućnost“ koja je djelovala između dva svjetska rata u Nikšićkoj gimnaziji. Više puta biran je u upravu Družine, a kao maturant vodio je istu u svojstvu predsjednika. Zapaženu aktivnost pokazao je u literarnoj sekciji „Budućnost“. Na nekoliko godišnjih književnih konkursa nagrađivani su njegovi radovi. Pored Đačke družine „Budućnost“, na Šakotićevo opredjeljenje za pisanu riječ i napredni društveni stav i aktivnost, zapaženo je uticao njegov dugogodišnji profesor Stojan Cerović – kroz pedagoški rad u Gimnaziji i nedjeljni list „Slobodna misao“, koju je Cerović znalački uređivao, a za koji je istoričar Dušan Vuksan svojevremeno pisao da „ide u red najboljih naših provincijskih novina“. U ovome listu objavljen je prvi Šakotićev rad – zapaženi prikaz knjige Vladimira Ćorovića: „Političke prilike u Bosni i Hercegovini“.
Prije rata, Šakotić je pripadao naprednom studentskom pokretu, a u ratu opredijelio se za NOB zbog čega je progonjen, i tamnovao je u zatvorima u Nikšiću, Podgorici i Cetinju, sve dok se nije pridružio partizanskim jedinicama u septembru 1943. godine. Početkom jula 1944. godine upućen je na rad u Štabu baze NOVJ-a u Bariju (Italija), gdje je ostao do kraja rata.
Poslije rata, i diplomiranja na Višoj političkoj školi u Beogradu, vratio se u rodni grad, gdje se posvetio aktivnom političkom životu i novinarstvu – kao stalni saradnik republičkog lista „Pobjeda“. Šakotić se takođe živo angažovao u obnovi i razmahu kulturno-umjetničkog života Nikšića i Republike. Posebnu pažnju posvetio je dramskoj sekciji KUD „Zahumlje“, u čijem je osnivanju učestvovao, a koja je osvojila značajna priznanja na republičkim i saveznim smotrama. Iz ovih razloga postavljen je za prvog upravnika tek osnovanog profesionalnog pozorišta u Nikšiću, početkom 1949. godine.
Do 1. marta 1949. godine, kad je uhapšen pod optužbom da zastupa liniju Informbiro-a, rekonstruisao je dobar dio oštećenih ratnih bilježaka, a sa dnevničkim zapisima stigao je do prvih ratnih mjeseci 1943. godine. Nakon hapšenja zaplijenjena je njegova lična biblioteka, ratne bilješke i započeti rukopis dnevnika.
Na Golom otoku ostao je do oktobra 1951. godine. Po povratku u Nikšić, dobio je radno mjesto u Gradskoj biblioteci „Njegoš“, koju je zatekao u teškom stanju: uloga Biblioteke u kulturnom životu grada bila je marginalizovana. Šakotić, odani poklonik knjige, živo se zauzeo da biblioteci „Njegoš“ vrati nekadašnji sadržaj i ulogu. U toku nekoliko godina, biblioteka „Njegoš“ ponovo se svrstala među ugledne gradske ustanove u Republici, dobila niz priznanja i nagrada.
Istovremeno, Šakotić se ponovo latio pera, ali njegovi napisi i radovi duže vremena nijesu našli mjesta u ondašnjim listovima i časopisima. I ovim nevoljama poslije nekoliko godina došao je kraj. Ratko Đurović, urednik „Stvaranja“ i Đuza Radović, urednik „Književnih novina“, prvi su objavili Šakotićeve priloge. Nešto docnije, njegov sapatnik sa Golog otoka, poznati dramski umjetnik Dušan Popović postavio je na cetinjskoj sceni njegovu dramu „Oblaci nad šumom“, koju je docnije objavio cetinjski izdavač „Narodna knjiga“.
Sredinom šezdesetih godina znatno se poboljšao društveni i materijalni status Gradske biblioteke „Njegoš“, Zavičajnog muzeja i Arhivskog centra, udruženih u Zajednicu kulturnih ustanova, koju je vodio Šakotić. Ovo je omogućilo pomenutim ustanovama da začnu niz značajnih projekata, oko kojih su okupili poznata imena iz nauke. Jedan od ovih bilo je pokretanje edicije „Nikšićke sveske“, koju je Šakotić uređivao u saradnji sa dr Đokom Pejovićem i prof. Boškom Gluščevićem. Izdanja ove edicije dobro su prihvatili kritika i čitaoci, a pohvaljen je i Šakotićev urednički rad. Akademik Alojz Benac zapisao je u uvodu zbornika radova „Crvena stijena“: „Ispred svih autora ove monografije izražavam na ovom mjestu toplu zahvalnost drugu Šakotiću, koji je inicijator i organizator ove publikacije. Jugoslavenska praistorijska arheologija će sigurno ovom publikacijom dobiti vrijedno djelo i popuniti još jednu prazninu koja se osjeća u arheološkoj literaturi.“
Kao penzioner, Veljko Šakotić nastavio je plodni publicistički rad. Učesnik je raznih simpozijuma i okruglih stolova posvećenih prošlosti i aktuelnim problemima kulture i istorije radničkog pokreta: (Nikšić, Cetinje, Risan, Zadar, Sarajevo i Novi Sad).
Za svoj rad dobio je nekoliko priznanja: diplomu KUD „Zahumlje“, povelju Društva bibliotekara Jugoslavije, godišnju nagradu Republičke kulturno-prosvjetne zajednice i nagradu Oslobođenja Nikšića (1996).
Veljko Šakotić je objavio više od 50 stručnih, naučno-publicističkih i naučnih radova. Sarađivao je pretežno u crnogorskim serijskim publikacijama: „Pobjedi“ (Titograd), „Nikšićkim novinama“, „Susretima“ (Cetinje), „Stvaranju“ (Cetinje), „Sponama“ (Nikšić), „Bibliografskom vjesniku“ (Cetinje) i „Istorijskim zapisima“ (Podgorica). Posebnu pažnju je obraćao temama i ličnostima iz kulturne i revolucionarne prošlosti Nikšića.
Nikšić (Onogošt) i njegov kulturno-prosvjetni uspon poslije oslobođenja od Turaka (1877), njegovi kulturni pregaoci i kulturno-prosvjetna društva (Nikšićka čitaonica, „Zahumlje“), štamparije i štamparsko-izdavačka djelatnost, scenska umjetnost, najčešće su teme kojima je Šakotić preokupiran, kojima se bavio i kojima se vraćao. Sakupljajući istoriografsku fakturu o ovoj problematici – napisao je i objavio šest monografskih publikacija (knjiga i brošura), o kojima je stručna i naučna kritika izrekla pozitivan sud.
Poslije nekoliko brošura koje je objavio iz kulturno-prosvjetne prošlosti i ekonomskog života Nikšića, u kojima se predstavio kao ozbiljan istraživač i dobar znalac problematike zavičajne sredine o kojoj piše, Veljko Šakotić je napisao dvije opsežne knjige o Nikšiću, koje predstavljaju vrhunske rezultate u istraživačkom i naučno-publicističkom poslu ovog autora.
O stvaralaštvu Veljka Šakotića tokom posljednje decenije njegovog života, biće više riječi na narednim stranicama.
NAPOMENA PRIREĐIVAČA: prilikom pripreme biografije Veljka Šakotića, korišćen je tekst dr Dušana Martinovića, objavljen 1997. godine u časopisu „Portreti“. Tekst je prilagođen namjeni, skraćen i u njemu je ispravljeno par datuma.
Kako u svojoj recenziji navodi Radivoje Šuković, u svojoj prvoj knjizi monografskog karaktera NIKŠIĆ (ONOGOŠT) U OTPORIMA I BORBAMA 1597–1877 (Nikšić, 1983), Veljko Šakotić je na temelju svestrano prostudirane literature, objavljene arhivske i memoarske građe, i putopisnih spisa, te vlastitih pretraživanja arhivalija, kritički i inovativno – dao pregledno i sistematično presjek političke istorije Nikšića za bezmalo tri stoljeća. Iako nije profesionalni istoričar, Veljko Šakotić je, kao dobar poznavalac zavičajne istorije i tradicije svog grada, o čemu svjedoče i njegovi ranije publikovani radovi, pisao istorijsko djelo, poštujući zahtjeve naučne metodologije, zaključio je Šuković.
U svom prikazu knjige istoričar Miomir Dašić naglašava da Šakotić lokalne istorijske događaje i procese stavlja u širi istorijski kontekst – situira ih u opšteevropske i napose balkanske političke prilike. Takav način prikaza oslobodilačke borbe naroda nikšićkog kraja je naučno ispravan. Zapravo, takav metodološki pristup „govori o autorovom poznavanju istorijskih zabivanja ne samo na jednom mikro nego i makro prostoru.
Po Dašićevom mišljenju, ova Šakotićeva knjiga „prevazilazi nivo uobičajenih monografija o pojedinim gradovima i krajevima, kako po pristupu obrade istorijske problematike, tako i po visokom nivou pismenosti i čistoti jezika kojim je napisana“.
Povodom stogodišnjice rođenja Veljka Šakotića biće priređeno drugo izdanje knjige NIKŠIĆ (ONOGOŠT) U OTPORIMA I BORBAMA 1597–1877. U nastavku donosimo odlomak iz knjige, koji govori o poslednjim trenucima odbrane i preuzimanja Nikšića 1877. godine.
Umjesto očekivane predaje, 25. avgusta, u ugovoreni čas, topovski pucnji iz grada objavili su nastavljanje neprijateljstva. Istovremeno, to je ogorčenoj opsadnoj vojsci bio znak da nastavi artiljerijsku vatru na tvrđavu i varoš i pristupi osvajanju spoljnih utvrđenja i šančeva koje su Turci još držali u svojim rukama. Iste noći, dobrovoljci iz Rudinsko-trepačkog, Župsko-lukovskog i Pješivačkog bataljona zauzeli su šančeve na Petrovoj glavici i Zemljanu tabiju u Rudom polju. Prilikom pokreta preko polja i napada na pomenute šančeve i utvrđenja, borci su upotrebili pripremljene bale od pruća i grudobrane i, sa malim gubicima, lako istjerali neprijateljske posade.
Ostala spoljna utvrđenja i šančeve (Piper, Šanac Mušovića, Kobiljaču, Gradinu, Hercegovinu, Ćikanovaču i dr.) zauzeli su Pavkovićko-vražegrmski, Nevesinjski i Gatački bataljon 26. avgusta i satjerali svu vojsku i stanovništvo u gradske zidine.
Gubitak spoljnih utvrđenja i šančeva i pojačan pritisak nadmoćne opsadne vojske, uz ranije teškoće i udarce – pomanjkanje municije, izostanak vojne pomoći, razaranja i požare izazvane topovskom paljbom i prestravljenost i pometnju stanovništva – obeshrabrili su turski garnizon i doveli odbranu grada u bezizlazno stanje. Nastala prekretnica u borbi za Nikšić nije dozvoljavala ni jednoj od zaraćenih strana da odlaže preduzimanje odlučujućeg koraka. I, zaista, obje strane, ne oklijevajući, gotovo istodobno su donijele neizbježne odluke.
U noć, 26. avgusta, kad su pala posljednja spoljna neprijateljska uporišta, u glavnom stanu opsadne vojske riješeno je da se zada „potonji smrtni udarac Nikšiću“ i, sjutradan, rano izjutra, otpočelo je raspoređivanje crnogorskih i hercegovačkih bataljona za napad.
Istu noć proveli su u vijećanju zapovjednici turskog garnizona i predstavnici mahala. Pošto su ustanovili da je uzaludno čekati obećanu pomoć i da je dalji otpor besciljan, u rano jutro, 27. avgusta, odlučili su da upute parlamentare u crnogorski glavni stan – da ugovore uslove predaje.
Na pregovorima knjaza Nikole i turskih izaslanika, pomenutog jutra, od pet do osam časova, utvrđeni su uslovi kapitulacije: (1) bezuslovna predaja turskog garnizona; (2) uvažavajući hrabrost branilaca Nikšića (a, kako je docnije priznao sam knjaz Nikola, i „iz računa da mu se drugi gradovi lakše i prije predaju“), odobreno im je da se, poslije spuštanja zastave i defilea ispred crnogorske vojske, povuku u Gacko zadržavajući oružje; (3) predaja topova i vojnih slagališta i (4) stanovnici Nikšića koji ostanu pod knjaževom vladom uživaće sva prava kao Crnogorci. Onima koji odluče da napuste Nikšić biće omogućen nesmetan odlazak i odnošenje pokretnih dobara, a crnogorske straže pratiće ih do mjesta na granici kuda žele da emigriraju. Oko podne, (I)Skender-beg, u pratnji viših oficira, izašao je pod Uzdomir i knjazu Nikoli predao ključeve Nikšića. Ključevi Nikšića su predati u Zavrhu, u sjevernom podnožju Uzdomira, što potvrđuje i jedna vijest objavljena u „Glasu Crnogorca“ u maju 1886. godine, u kojoj, između ostalog, kaže da je knjaz Nikola posjetio Nikšić, obišao novopodignute građevine, „naručio plan za gradnju velike Saborne crkve… a iste godine podiže drugu pod Zdomir, na mjestu gdje je od Turaka Nikšićana 27. VIII 1877. godine podnesena predaja Nikšića“. Na docnije nastaloj umjetničkoj slici M. Vrbice, „Predaja Nikšića 1877“, koju smo ovdje reprodukovali, ovaj događaj odigrava se na drugom mjestu – nadomak samoga grada, južno od Uzdomira. Umjetnikovu viziju predaje Nikšića neki autori su docnije prihvatili kao istorijsku činjenicu.
Nakon toga. turska vojna posada prešla je u Gornje Polje, odakle je idućeg dana, 28. avgusta, nastavila povlačenje prema Gacku i Nevesinju. Pored ponovljenih garancija knjaza Nikole, većina stanovnika napustila je Nikšić i, do početka septembra, iselila se u Hercegovinu i Bosnu (oko 2 200 lica) ili, manji dio, u Podgoricu i Albaniju. Od 3 800 nekadašnjih žitelja, u Nikšiću je ostalo oko 600 muslimana i hrišćana. Pored ostalih, u Nikšiću ce zadržala ugledna muslimanska porodica Mušovića, iz koje su poticali mnogi poznati prvaci.
Za komandanta oslobođenog Nikšića imenovan je vojvoda Ilija Plamenac, a Njeguško-cetinjskom bataljonu povjereno je da na Kastel istakne crnogorsku zastavu, zavede red, obezbijedi građane i njihovu imovinu i preuzme vojne magacine i topove. Pripadnici crnogorskog Crvenog krsta prihvatili su tursku vojnu apoteku i bolnicu koja je bila puna bolesnika i ranjenika „u najžalosnijem stanju“.
*******
Nikšić je teško stradao od artiljerijske vatre, a posebno varoš, u kojoj gotovo nije bilo kuće koja nije pogođena granatom. Naročito je porušeno i izgorjelo mnogo kuća ispod tvrđave. Gradski bedemi, jake kule i velika slagališta neznatno su oštećeni, pošto su crnogorski topovi koji su dejstvovali tokom dužeg perioda opsade, bili malog kalibra.
O oslobođenju Nikšića, istoga dana, 27. avgusta, knjaz Nikola je obavijestio svoju suprugu knjaginju Milenu, a preko nje i Cetinje, telegramom u stihovima:
„Na bijelu Onogoštu zastava se moja vije,
a Plamenac vojevoda pod njom rujno vino pije …“
Knjažev telegram izazvao je ogromno oduševljenje na Cetinju. Do kasno u noć, narod se talasao gradom, pucao, pjevao i igrao u kolu. Stari ratnici, ,,ozbiljni i kršni gorštački džinovi“, padali su jedni drugim u zagrljaj, a ranjenici, na štakama, pohitali su iz bolnice da učestvuju u veselju.
NIKŠIĆ U KNJAŽEVINI (KRALJEVINI) CRNOJ GORI
U knjizi NIKŠIĆ U KNJAŽEVINI (KRALJEVINI) CRNOJ GORI (Nikšić, 1996), koja čini nastavak prethodne i obuhvata relativno kratak period novije istorije Nikšića s kraja XIX i početka XX vijeka, Veljko Šakotić daje iscrpan pregled naseljavanja ovog kraja poslije njegovog oslobođenja 27. avgusta/8. septembra 1877; opisuje urbano-teritorijalni i funkcionalni razvoj gradskog naselja, razvitak privrednih djelatnosti, postanak i rad prosvjetnih i kulturnih institucija i dr.
U ovom dijelu autor detaljno kazuje o nastanku naselja, njegovim prvim žiteljima, vlasima – Nikšićima, zatim o naseljavanju muslimana, uglavnom iz Risna, Novoga i Gruda, o njihovim fisovima i porodicama, o doseljavanju islamizovanih Kuča, Pipera i Ferizovića – koji su ovdje uskakali, i tražili pribježište, zbog krvne osvete i drugih uzroka.
U drugom poglavlju autor podrobno govori o izgradnji nove varoši i javnih objekata. Novi naseljenici Nikšića, dotadašnji hrabri ratnici, pokazali su se kao vrijedni graditelji, privrednici, pokretači i nosioci novog kulturno-prosvjetnog napretka. U ovom segmentu svoje knjige Šakotić, u istorijskoj retrospektivi, elaborira etnološko-antropogeografske karakteristike i urbanološka svojstva Nikšića, sa mnoštvom pojedinosti, i dragocjenih podataka – u dosadašnjoj nauci nedovoljno poznatih!
I privredni razvoj Nikšića autor je znalački i detaljno obradio. Isto tako, veoma su zanimljivi podaci o inicijativima za osnivanje osnovnih i srednjih škola, o njihovom formiranju, prvom nastavnom osoblju i učenicima – poimenično! Takođe su dragocjeni i podaci o osnivanju i radu Državne niže gimnazije u Nikšiću (1913–1916).
Posebno poglavlje Šakotićeve knjige čine kulturno-prosvjetna društva: Društvo Nikšićke čitaonice i prve knjižare, Pozorišno društvo i Pjevačko društvo „Zahumlje“, zatim prva štamparija i listovi: „Nevesinje“ (1898–1899), „Onogošt“ (1899–1900) i „Narodna misao“ (1906–1907), i, napokon, izdavačka djelatnost koja je, uglavnom, ugašena sa demoliranjem štamparije „Narodne misli“ 1907. godine.
Šakotić je i ranije naučno rasvjetljavao tri najvažnije ustanove kulture u Nikšiću: Društvo Nikšićke čitaonice (1881), Pozorišno (amatersko) društvo (1884) i Pjevačko (diletantsko) društvo „Zahumlje“ (1898). Godine 1959. i 1970. objavio je o ovim društvima dvije brošure, koje je stručna kritika svesrdno pozdravila, kako je svojevremeno pisao akademik Sreten Perović . Sada, pak, autor svoja ranija istraživanja upotpunjava novom faktografijom, do koje je u međuvremenu došao proučavajući arhivsku građu u dvanaest arhivskih ustanova Cetinja, Kotora, Dubrovnika, Sarajeva…
U cjelini, ova Šakotićeva studija, pisana akribično i minuciozno, tečnim stilom, pregledana u sistematizovanju građe ekscerpirane iz naučnih izvora, raznih listova, časopisa i drugih objavljenih publikacija do kojih se danas teško dolazi; u izlaganju sugestivna i pouzdana u izlaganju i analiziranju relevantnih pokazatelja o ekonomskoj i kulturnoj istoriji Nikšića, ulozi pojedinih ličnosti u privrednom i kulturno-prosvjetnom prosperitetu ovog grada. Ukratko, knjiga znači dragocjen doprinos istoriji nikšićkog kraja. Bez ovakvih monografskih obrada – nužnih osnova svakoj iole valjanoj istoriji jednog naroda, teško bi bilo praviti istorijske sinteze…
NAPOMENA PRIREĐIVAČA: u prikazu ove knjige korišćeni su tekstovi iz recenzija Obrena Blagojevića (Pobjeda, 1996), Milorada Đukanovića (Nikšićke novine 1996) i Radivoja Šukovića (Bibliografski vjesnik, 1996).
OTOČKI ODJECI
Veljko Šakotić je 2000. godine objavio prvu i jedinu zbirku pjesama OTOČKI ODJECI. Govoreći o nastanku ove zbirke, Šakotić je napisao:
„…Protekle 1999, kad se navršilo pedeset godina od zasnivanja gubilišta (Goli otok prim.prir.), ovo je postalo gotovo jedina tema razgovora i napisa preživjelih zatočenika. Tada, naglo, kao crni mlaz gejzira, izbila su moja potiskivanja sjećanja i počela da me progone u snovima i na javi.
Nemoćan pred naraslom plimom gorkih sjećanja, odlučio sam da ih prenesem na hartiju, podijelim sa prijateljima i tako olakšam taj bolni teret koji sam godinama nosio u sebi.
U besanim noćima i povremenoj dnevnoj osami budio sam zapretene gorke dane i pretakao ih u stihove. Tako je nastao ciklus pjesama, bolnih sjećanja, moj pokušaj da, kao što sam rekao, olakšam teret koji sam dugo nosio i, istovremeno, otškrinem neki od prozora na kotorskom kazamatu i otočkom paklu.”
Zanimljivo je da je predgovor Šakotićevim pjesmama napisao čuveni glumac Stevo Žigon. Pod naslovom PATNJA – ISKON LEPOTE, Žigon je rekao:
„Slovenački pesnik Oton Župančič napisao je kratku pesmu o školjci na morskome dnu koja se razbolela. Pesmu je završio stihom: ‘U biser je stisnula svoju bol’.
Ta mi je biserna metafora pala na pamet kada sam pročitao potresne pesme druga Veljka Šakotića. Patnja – dete bola – rađa mržnju, prezir, želju za nestankom, za osvetom, podstiče nestanak volje, vere i smisao, potrebu za zaboravom. Ponekad se pretvara u izdajstvo ideje, u kaljanje ljubavi, u ruganje čovečnosti…
Ponekad patnja rađa potrebu za lepotom. Tada je ona najbolnija. Stihovi druga Veljka podstakli su me da pomislim da samo oni mučenici za ideju koji svoju bol pretvaraju u lepotu istinski pate. Pate čovečno. Dostojanstveno. Umeju da pate. Umeti patiti – možda je to najlepši način kako biti živ. Ne način kako živeti već način kako treba biti živ.
Kao što svuda nerazdvojne lutaju ljubav i smrt, tako su nerazdvojne patnja i lepota.
Stihovi duga Veljka Šakotića svedoče o tome.”
Iz ove zbirke donosimo pjesmu PROGNANA RIJEČ, čija posljednja strofa možda najbolje odslikava moto pod kojim je Veljko Šakotić živio i radio.
PROGNANA RIJEČ
Dugo ne čuh riječ,
plemenitu,
toplu,
melemnu.
Prognali je silnici,
isljednici,
tamničari, ključari.
Ubitačni povici,
psovke, krici,
ranjavaju,
slute
noći strave,
noći krvave.
Dozivam prvog namjernika,
Čovječe,
zastani pred mojom ćelijom,
izreci plemenitu riječ,
izreci glasno.
Plemenita riječ je melem,
jedini melem na rane
ubitačnih povika,
psovke, krika
noći silnika.
ZAHUMLJE 1898 – 1998. (Prilozi za monografiju)
Povodom 100-godišnjice postojanja i rada kulturno-umjetničkog društva “Zahumlje” iz Nikšića, zajedno sa publicistom Miloradom Đukanovićem, Veljko Šakotić objavio je knjigu ZAHUMLJE 1898 – 1998.
U ovoj knjizi Šakotić je obradio period od 1898-1978. godine. Prije ove knjige, Veljko Šakotić je u više navrata, bilo kroz brošure o istoriji kulture Nikšića, ili kroz jubilarne spomenice, već pisao o “Zahumlju”, tako da ova publikacija predstavlja krunu tog dijela njegovog stvaralaštva.
Pismo Marka Kavaje Veljku Šakotiću 1975. godine
Sredinom sedamdesetih godina prošlog vijeka Veljko Šakotić bio je u stalnom kontaktu sa Markom Kavajom, stricem svoje supruge Milice. Kavaja je prije Drugog svjetskog rata bio prijatelj sa poznatim pjesnikom Tinom Ujevićem i jedan od glavnih „krivaca“ što je Tin svoju čuvenu zbirku objavio upravo u Nikšiću kod „Braće Kavaja“.
Šakotić je pripremio za štampu drugo izdanje „Auta na korzu“ uz prigodan tekst Marka Kavaje „Kako je nastao AUTO NA KORZU“. U uvodu je Šakotić, između ostalog pisao:
„Od osnivanja prve štamparije i pokretanja lista „Nevesinje” (1898) do aprilskog rata 1941. godine, u zaista teškim vremenima za progresivnu riječ, u Nikšiću je izdat zavidan broj knjiga, časopisa i novina – preko 420 bibliografskih jedinica. Pregnuće dostojno poštovanja ako se zna da je Nikšić u doba pojave „Nevesinja” imao nešto preko 2000 stanovnika, a svega dvaput više kad su stigli štamparski valjci „Slobodne misli” i gotovo svi grafički radnici, sa svojim urednikom Stojanom Cerovićem, pridružili se partizanima.
Neobjavljena fotografija: Stojan Cerović, Tin Ujević i Niko Jovićević sa rukopisom „Auta na korzu“
Na žalost, ratna pustošenja i mirnodopski nemar uništili su mnoge plodove bogate izdavačke žetve. Obavezni da otrgnemo od zaborava najvrednija ostvarenja, danas raritete, i odužimo se tadašnjim kulturnim poslenicima, pokrenuli smo, u okviru „Nikšićkih svesaka”, biblioteku „Nasljeđe”.
Profesor Stojan Cerović, urednik „Slobodne misli”, u saradnji sa izdavačkom knjižarom braće Kavaja, izdao je treću zbirku pjesama Tina Ujevića – „Auto na korzu”. Na 34 strane ove knjižice, skromne tehičke opreme, štampano je petnaest Ujevićevih pjesama. Samo posljednja pjesma („Autom kroz korzo”), prema kojoj zbirka nosi naslov, objavljena je prvi put, dok su ostale nastale i štampane u raznim časopisima i listovima između 1920. i 1930. godine.
Preuzeli smo tekst prvog nikšićkog izdanja zbirke „Auto na korzu”, dok smo štamparske greške ispravili prema docnijim izdanjima Ujevićeve poezije: „Pesme” (Beograd, 1937), „Rukovet” (Zagreb, 1950) i Sabrana djela (Zagreb, 1963).“
Međutim, kako je u tom periodu bio pripremljen sličan poduhvat, Šakotićev rukopis ostao je u fioci i biće objavljen tek ove godine, četrdeset godina kasnije.
IZ PORODIČNOG ALBUMA
Porodica Šakotić sa Titom i Jovankom Broz
Zanimljiva priča o jednom događaju iz avgusta 1971. godine svakako je vrijedna pomena u dodatku o Veljku Šakotiću. Tada je, tokom posjete Crnoj Gori, na Žabljaku boravio Josip Broz Tito sa suprugom Jovankom.
Prolazeći od rezidencije ka Vojnom odmaralištu, gdje ga je očekivao susret sa rukovodstvom i privrednicima, Tito se, mimo protokola, zadržao ispred vikendice porodice Šakotić. Razgovor sa njim i Jovankom bio je srdačan i neposredan, a kao rezultat fotografi su zabilježili taj svakako nesvakidašnji trenutak. Zanimljiv detalj i sada, poslije 45 godina.
SUPRUGA MILICA KAO PODRŠKA
Milica i Veljko Šakotić
Veljko Šakotić živio je 45 godina u skladnom braku sa suprugom Milicom, rođenom Kavaja, zubnim ljekarom. Zahvalan supruzi za podršku u najtežim životnim trenucima, u posveti knjige „Nikšić u Knjaževini (Kraljevini) Crnoj Gori“, Šakotić je napisao: „U tihom domu ublažila si mi gorčinu golootočkih godina. Hvala Ti, Milice.“
Na žalost, kako to sudbina često režira, Milica Šakotić završila je životni put tokom pripreme našeg izdanja. Kao omaž njihovom zajedničkom životu objavljujemo pjesmu POSLJEDNJI SAN NA ŠPANSKOM TRGU, koju joj je Veljko posvetio u zbirci OTOČKI ODJECI.
POSLJEDNJI SAN NA ŠPANSKOM TRGU
Milici
O, drage španske stepenice,
recite mi da li je ONA ovdje bila,
da li je vaše bijelo lice lakim korakom gazila,
da li je NEKOG ovdje tražila?
Recite mi da li je sijeda nekad smeđa kosa njena,
da li se povila pod teretom vremena?
Recite mi da li još bježi od surove jave,
da li se još vlaže njene oči plave?
O, drage španske stepenice,
recite mi da li je ovdje prošlošću brodila,
da li je NEKOG za ruku vodila?
Recite mi da li je dozivala vedre uspomene,
da li je u njima pominjala mene?
Moje ruke, drhtave, snene,
beru nevene, zlatne nevene,
da okite nekad smeđe kose NJENE.
O, drage španske stepenice,
u posljednjem snu, ljubim NJENO
i vaše bijelo lice.
Povodom 100-godišnjice rođenja poznatog nikšićkog publiciste i hroničara, Društvo prijatelja i poštovalaca Nikšića i JU „Zahumlje“ organizuju veče pod nazivom
SJEĆANJE NA VELJKA ŠAKOTIĆA
Veče će se održati 24. septembra sa početkom u 20 časova u Sali JU „Zahumlje“.
