Miloš Borozan rođen je 15. septembra 1991. godine u Nikšiću. Osnovnu školu i gimnaziju završio u Nikšiću.
Nosilac diplome Luča za odličan uspjeh. Učestvovao na državnim i saveznim takmičenjima iz fizike, najbolji rezultat 2. mjesto na državnom takmičenju 2005. godine.
Upisao osnovne studije psihologije na Univerzitetu u Firenci, diplomirao 2015. godine.
Magistarske studije iz kliničke i neuropsihologije pohađao takođe na Univerzitetu u Firenci i magistrirao 2017. godine. Dobitnik stipendije regije Toskane i crnogorske Nacionalne stipendije za Izvrsnost. Učestvovao na velikom broju nacionalnih i međunarodnih naučnih
skupova i seminara.
Nakon završenih magistarskih studija, upisao Ekonomiju i Mašinstvo na Univerzitetu u Modeni. Godine 2019. primljen na doktorske studije iz eksperimentalne psihologije u Milanu, Univerzitet Bikoka. Nedugo zatim, prelazi na doktorske studije bihejvioralne ekonomije na Univerzitetu Peskara-Kjeti. Govori engleski, italijanski i francuski jezik. Zaljubljenik u nauku, tehnologiju i motorsport.
Piše: Vladimir Šestović
Formula Student je međunarodno takmičenje za Univerzitetske studente, nastalo pod pokroviteljstvom američkog Društva automobilskih inženjera (SAE) 1981. godine kao ekvivalent šampionata Formule 1(F1) za Univerzitet. Okuplja na jednom mjestu studente iz cijelog svijeta, vođenje ljubavlju prema automobilskim trkama i osnovano je sa ciljem da studentima pruži priliku da se nadmeću u kontekstu koje im daje mogućnost da primijene ono što su naučili tokom studija i to u konkurenciji kolega iz cijelog svijeta. Šampionat se odvija na najpoznatijim stazama u Evropi i svijetu, kao što su Silverston, Hokenhajm i Hungaroring a format takmičenja je sličan onome Velike Nagrade iz Formule 1.
Takmičenje se bazira na ideji stvaranja fiktivne firme koja će dizajnirati i proizvoditi trkački automobil, jednosjed otvorenih točkova nalik na one iz F1, namijenjen prodaji u tržišnom segmentu automobila za vozače entuzijaste (tzv. Trackday automobili). Svaki tim studenata mora samostalno dizajnirati, izraditi, testirati, naći finansije i promovisati originalan prototip, a parametri ocjenjivanja idu u rasponu od čistih performansi, dizajna, ergonomije, izvodljivosti kako sa tačke gledišta tehnologija proizvodnje tako i finansija, do reklamiranja i prezentacije firme i proizvoda. Cijeli tim, uključujući vozače, mora biti sastavljen isključivo od studenata. Svaka ekipa je podijeljena u više divizija, od kojih se svaka bavi specifičnim aspektom poslovanja – od dizajna, aerodinamike, struktura i materijala, dinamike vozila, pogona, softvera i elektronike, do i finansija i marketinga. Na početku svake školske godine se raspisuje konkurs na nivou Univerziteta, gdje zainteresovani studenti šalju svoje kandidature i nakon procesa selekcije postaju članovi ekipe. Ideja vodilja Formule Student kao platforme je da posluži kao odskočna daska za studente zaljubljenike u motorsport, da im pruži šansu da steknu iskustvo rada u kompetitivnom ambijentu, sa svim vremenskim, finansijskim i relacionim pritiscima koji su mu svojstveni, kontakta sa kolegama, dobavljačima, organizatorima, kao i figurama iz svijeta automobilskih trka. Neki od najpoznatijih i najtrofejnijih inženjera u istoriji motorsporta, kao Ros Bron, Patrik Hed, Pet Simonds, Pedi Lou, Bob Bel i Džejms Elison su među pokroviteljima i ambasadorima šampionata Formule Student.
Prva studentska takmičenja, nastala sredinom sedamdesetih godina prošlog vijeka u SAD, su bila za terenska trkačka vozila, po uzoru na čuvenu BAJA 1000 trku koja se održava u Meksiku. Nedugo zatim, studenti i profesori sa Teksaškog Univerziteta u Ostinu, kontaktirali su SAE sa idejom stvaranja šampionata na kružnim stazama. Nakon nekoliko relativno neuspješnih pokušaja pokretanja serije koja se ugledala na legendarnu trku 500 milja Indijanapolisa, 1981. godine, na ideju profesora Ronalda Metjuza, pod pokroviteljstvom SAE, na prostoru kampusa Univerziteta u Ostinu organizovana je prva trka Formule SAE (FSAE), na kojoj su učestvovale 4 ekipe. Od ovog prvog događaja, lokalnog karaktera, koji je okupio stotinjak ljudi, broj učesnika i gledalaca je rastao gotovo eksponencijalno iz godine u godinu, tako da organizaciju 1991. godine preuzima Dženeral Motors i FSAE postaje između ostalog poligon za regrutovanje novih talenata. Tokom godina, učestvovanje u ovom takmičenju je postala neka vrsta obavezne etape u karijeri svakog budućeg inženjera koji želi ući u svijet auto trka. Narednih godina su se na čelu organizacije smenjivala tzv. ’’Velika Trojica’’ američke automobilske industrije (Dženeral Motors, Krajsler i Ford) da bi 1996. godine osnovala novi entitet zadužen za organizaciju FSAE pod imenom ‘’FSAE Consortium’’ koji i dan danas vodi sva takmičenja na tlu SAD.
Ideja FSAE je brzo privukla pažnju profesora i studenata van SAD-a, tako da je već 1982. ekipa sa meksičkog Univerziteta u LaSale-u učestvovala kao prvi međunarodni takmičar. Prva evropska ekipa je koja je uzela učešća u FSAE je bila sa Univerziteta u Lidsu, Velika Britanija, 1997. godine. Evropa, rodno mjesto automobila i automobilskih trka, ubrzo dobija svoju formu FSAE, deklinovanu po raznim nacionalnim serijama, organizovanim od strane udruženja inženjera države domaćina. Većina ovih takmičenja je od 2005. godine udružena pod imenom Formula Student (FS), na inicijativu saveza njemačkih Univerziteta koji je i predložio novi pravilnik, koji se međutim od onog FSAE samo neznatno razlikuje i to pretežno u pogledu raspodjele bodova. Osim američkih i evropskih serija, ideja o takmičenju u dizajniranju trkačkih automobila se prošila po cijelom svijetu, tako da danas postoje timovi iz Azije, Australije, Južne Amerike i Afrike. Procjenjuje se da je od osnivanja do danas u raznim takmičenjima FS učestvovalo preko 700 ekipa iz više od 80 zemalja svijeta. O važnosti i popularnosti serije svjedoči i činjenica da se među pokrovitelje i partnere takmičenja ubrajaju najveće automobilske kuće, počev od Mercedes AMG-a, Poršea, Audija, Folksvagena, Fiat Krajslera, preko proizvođača djelova poput Boša, SKF-a, OZ-a, do nebrojenih pojedinačnih sponzora iz svih sektora industrije.
Jedinstvena karakteristika ovog takmičenja je činjenica da pravilnik omogućava postizanje uspjeha raznim kombinacijama tehničkih, ekonomskih i organizacionih rešenja tokom cjelokupnog procesa djelovanja ekipe, pa smo svjedoci velikoj heterogenosti među različitim timovima, što predstavlja rjetkost u svijetu motorsporta. Tehnički propisi omogućavaju veliku slobodu prilikom projektovanja i realizacije i nagrađuju inovativnost i pragmatičnost. Većina stavki pravilnika se odnosi na propise koji garantuju aktivnu i pasivnu sigurnost vozača a ne na tehničke preskripcije i rešenja. Osnovna struktura bolida je definisana po standardnim pravilima FIA-e za bolide jednosjede, sa inkorporiranom ćelijom za preživljavanje i frontalnim i bočnim zonama za apsorbovanje udara. Šasija može biti napravljena od čeličnih cijevi, minimalnih propisanih dimenzija u cilju garantovanja adekvatne čvrstine i otpornosti, kao i od drugih metala poput aluminijuma, titanijuma i magnezijuma (koji međutim ne mogu biti korišćeni za izradu sigurnosnih uređaja poput rol-bara, koji mora biti isključivo od čelika visoke čvrstoće). Takođe, dozvoljena je upotreba kompozitnih materijala (karbonskih vlakana) i monokok šasije, gdje su takođe propisane minimalne unutrašnje dimenzije kokpita, debljina panela i širina odnosno dužina zona za apsorbovanje udara. Svi timovi su uz prijavu dužni da prilože rezultate uzoraka cijevi i varova odnosno kompozitnih panela na standardizovanim testovima opterećenja i udara. Zanimljivo je da je prvi prototip izrađen od kompozitnih vlakana u FSAE predstavljen početkom 1984. godine, nedugo nakon debitovanja ove tehnologije u Formuli 1 i mnogo prije nego što se pojavila u drugim automobilskim serijama i supersportskim automobilima. Kokpit je u potpunosti termički i električno izolovan od motora odnosno pogonske jedinice a obavezna je instalacija sigurnosnih uređaja koji u slučaju havarije nekog od sistema (motora, menjača, električnih instalacija) sprečavaju da dođe do eksplozije i raspršivanja djelova. Bolid mora imati nezavisno ogibljenje na sva četiri točka kao i kočnice koje moraju biti u stanju da blokiraju točkove, kontrolisane od strane dva nezavisna hidraulična sistema da bi se garantovalo sigurno zaustavljanje i u slučaju da jedan od njih otkaže. Prenos snage je slobodan i rešenja variraju od klasičnih, automobilske derivacije sa postavkom motor, mjenjač sa nekoliko stepena prenosa i diferencijal, do onih inspirisanih motociklima gdje se snaga prenosi lančano i bez diferencijala. Broj stepena prenosa je takođe slobodan. Od samog nastanka FS, aerodinamika predstavlja jedno od glavnih polja na koje se fokusiraju napori timova, počev od prvih pokušaja u vidu rudimentarnih prednjih i zadnjih krila, razvijanih po principu učenja na greškama do modernih dinamičkih vazdušnih tunela i CFD (Computational Fluid Dynamics) programa za simulaciju fluidodinamike koji omogućavaju razvoj i testiranje kako pojedinačnih djelova tako i kompletne aerodinamike u virtuelnom okruženju.
Trenutno postoje 3 kategorije vozila:
- 1C (odnosno CV po FS pravilniku) za prototipove sa motorom sa unutrašnjim sagorijevanjem;
- 1E/EV za automobile sa električnim pogonom;
- 1D/DV za autonomna odnosno vozila bez vozača.
Važeća pravila u klasi 1C predviđaju korišćenje četvorotaktnih benzinskih motora maksimalne radne zapremine od 710 kubnih centimetara, sa ili bez turbopunjača. Većina timova koristi prepravljenje agregate porijeklom iz sportskih motocikala visokih performansi a neki od hrabrijih su sami projektovali sopstvene pogonske jedinice. U slučaju električnih vozila, maksimalna snaga ne smije premašiti 80 kW, dok nema ograničenja po pitanju broja korišćenih elektromotora. Takođe, dozvoljeno je korišćenje sistema za povraćaj/rekuperaciju kinetičke energije. Danas, bolidi FS predstavljaju kompleksne jednosjede zavidnih performansi, koji garantuju ubrzanja od preko 1G kako u pravoj liniji tako i u krivinama, uz donedavno nezamislive nivoe aerodinamičke i energetske efikasnosti.
Svaka trka je podijeljena u dvije grupe testova – dinamičke i statičke. Dinamički (Trke ubrzanja, Skidped, Autokros i Trke izdržljivosti) mjere performanse, vozne osobine i ponašanje bolida na stazi u različitim uslovima, uzimajući u obzir parametre kao što su ubrzanje, maksimalna brzina, reaktivnost, upravljivost i pouzdanost. Statički testovi (Dizajn, Prezentacija poslovnog plana i Analiza troškova) vrednuju višestruke dimenzije samog projekta, od dizajna bolida, procesa i troškova proizvodnje, organizacije do marketinga, sponzorstava, finansiranja. Komisija koja se bavi procjenom je sastavljanja od stručnjaka ne samo iz inženjerske struke, već i iz ekonomije, eksperata za finansije, marketing i logistiku.
Jubilarno 20. izdanje Formule Student UK, održano na legendarnoj stazi Silverston od 19 do 21. jula 2019. godine, nedelju dana prije Velike Nagrade Britanije Formule 1, osvojio je tim sa Univerziteta iz Modene (Unimore), čiji sam bio član. Prvijenac ekipe iz Modene, rodnog grada Ferarija, na Silverstonu, stazi na kojoj je i sam Ferari ostvario prvu pobjedu u šampionatu Formule 1 davne 1951. godine, je ujedno i prvi put da neka italijanska ekipa pobijedi u jednoj od evropskih rundi šampionata. Unimore je učestvovao sa čak dvije ekipe, od kojih je jedna, MoRe Modena Racing Team Combustion, odnijela pobjedu u generalnom plasmanu, dok je druga ekipa, MoRe Modena Racing Team Hybrid, osvojila prestižnu nagradu za najbolju instalaciju motora koju dodjeljuje Mercedes AMG, za prvi bolid sa hibridnim pogonom u istoriji takmičenja. Oba projekta su dobila pohvale od strane sudija, u prvom redu Viljema Toeta, glavnog aerodinamičara u timu Alfa Romeo Racing koji se takmiči u Formuli 1. Takođe, ovaj uspjeh je prepoznat od strane italijanskih nacionalnih medija, pisanih i televizijskih. Nakon povratka u Italiju, ekipa je nagrađena na posebnoj ceremoniji u Bolonji, u palati sjedišta regije Emilija Romanja, od strane Predsjednika regije i u prisustvu gradonačelnika Bolonje i Modene kao i rektora Univerziteta.
„Ja sam bio član ekipe MoRe Modena Racing Team Combustion, realnosti koji broji preko 120 članova i radio sam u biznis diviziji, odgovornoj za elaboraciju poslovnog plana preduzeća koje bi proizvodilo i prodavalo bolid. Moj tim, sastavljen od petnaestak članova sa raznih fakulteta (pretežno mašinskog i ekonomskog) je bila zadužena za osmišljavanje originalnog, vjerodostojnog plana poslovanja, koji je po formi i sadržaju morao poštovati kriterijume koji važe za sve nove učesnike na hiper-kompetitivnom tržištu automobila, i pozicionirajući kompaniju na trajektoriju koja joj garantuje rast i opstanak. Dalje, morali smo pripremiti prezentaciju kompanije i proizvoda za potencijalne investitore. Ovaj zadatak je zahtijevao tečnu integraciju raznih kompetencija i prilagođavanje na rad sa kolegama iz različitih branši. Cilj je bio predstaviti kompetitivan proizvod poštujući striktna pravila takmičenja, koja između ostalog regulišu maksimalnu prodajnu cijenu vozila u odnosu na predviđenu proizvodnju“, priča za Novine Nikšića Miloš Borozan.
„Osim toga, naša divizija je imala i dužnost selekcije i regrutovanja novih članova, kao i održavanja i uspostavljanja kontaktima sa dobavljačima, koordinaciju raznih promotivnih aktivnosti tima kao što su sponzorski dani, posjete sajmovima, Univerzitetskim manifestacijama i slično. Organizovali smo i ceremoniju prezentacije bolida u palati najstarije i dalje aktivne Vojne akademije na svijetu koja se nalazi u Modeni. Osim na samom poslovnom planu, ja sam radio na stvaranju i održavanju plodnog radnog ambijenta i kreiranju organizacionih potpornih struktura koje će omogućiti kreativan rad, inovacije i usavršavanje i napredak svih članova. Takođe, jedna od mojih misija je bila kreiranje i održavanje zdravih kanala komunikacije unutar i između raznih divizija. Rad u Formuli Student je predstavljao jedno lijepo iskustvo a ujedno i izazov, priliku za samotestiranje i učenje. Imao sam šansu da upoznam nove ljude, kolege i zaljubljenike u motorsport, kao i da učestvujem u stvaranju jednog dobro spregnutog tima ljudi koji je neumorno radio na jednom projektu cijelu godinu, vođen intrinzičnim motivima i bez ikakve nadoknade, iz čiste ljubavi prema sportu i znanju. Ujedno, uspostavio sam kontakte sa članovima iz raznih realnosti auto-moto sporta i imao sam priliku da iz prve ruke vidim kako funkcionišu trkački timovi i preduzeća, kao i da budem svjedok i činilac delikatih, dinamičkih ravnoteža koje odvajaju uspješne organizacije od neuspješnih. Nakon pobjede u Silverstonu, primljen sam na doktorat iz bihejvioralne ekonomije, koji mi je odavno želja i gdje namjeravam da se bavim proučavanjem primjene instrumenata iz psihologije u kontekstu kompetitivnih radnih ambijenata u čiju sam se djelotvornost, primjenljivost i na kraju krajeva nužnost uvjerio u toku rada u FS“, zaključio je Borozan.
