Povodom stotinu godina od početka rada prvog stalnog bioskopa u Nikšiću, do kraja ove godine, iz štampe će izaći knjiga autora Maksima Vujačića i Moma Rebića. Iz rukopisa tog rada priredili smo feljton.
Po završetku Drugog svjetskog rata 1945. godine, oformljen je Komitet za kinematografiju Jugoslavije. Bioskopi su nacionalizovani i u Crnoj Gori je počelo obnavljanje bioskopske mreže. Krajem maja 1945. godine, stavljen je u funkciju jedan pokretni kinoprojektor koji je počeo da radi kao prvi putujući bioskop u Crnoj Gori. Kino operater je bio Luiđi Nibi, a radnik na agregatu Rus Vladimir Kamper. Oni su te godine u kamionu „Blic“, obišli čitavu Crnu Goru i prikazali pedeset jedan film. Gledanje predstava bilo je besplatno. Na repertoaru su bili samo sovjetski filmovi: „Odbrana Staljingrada“, „Bitka za Ukrajinu“, „Kutuzov“, „Lenjin u oktobru“ itd.
U oktobru 1946. godine osnovano je Državno preduzeće za raspodjelu NRCG, koje je vršilo raspodjelu filmova svim bioskopima i radilo na popularizaciji, propagandi filmova, tehničkom opremanju i održavanju bioskopa u Crnoj Gori.
Dom radničko zanatlijskog udruženja u Nikšiću, u čijoj sali su do tada prikazivani filmovi, ubrzo po završetku Drugog svjetskog rata, preimenovan je u Dom kulture i pod tim imenom će biti do 1947. godine.
Od početka 1946. godine, čuvari u Domu kulture bili su: Puniša Pavićević, Miloš Vulić i Vukan Vukotić. Vulić je kasnije do 1953. godine, radio kao redar . A tada na njegovo mjesto dolazi Boško Vučinić.
Martin Martinović, prvi poslijeratni kinooperater u Crnoj Gori i
Vlado Pupo Tomanović, njegov pomoćnik, 1948. godine
Od 1947. do 1949. godine, sala Doma radila je pod imenom Narodni bioskop „Napredak“.
Na platnom spisku Doma kulture u januaru 1948. godine, su bili: Đorđije Čelebić, privredni pomoćnik, Danilo Raičević, mlađi privredni pomoćnik, Martin Martinović, kinooperater, Vlado Tomanović, pomoćnik kinooperatera i Zorka Vulić, čistačica. Od 1947. do 1953. godine, upravnik biosopa „Napredak“ bio je Đorđije Đoko Čelebić. Nikšićki bioskop je od 1945. godine, bio dobro tehnički opremljen i imao je veliki broj gledalaca, za razliku od drugih bioskopa u Crnoj Gori. U ulaznom holu bioskopa „Napredak“ radio je bife koji je za procenat od zarade vodio Kosta Mićunović.
Odlukom Narodnog odbora grada Nikšića od 15. marta 1949. godine, osnovano je Narodno pozorište u Nikšiću, a svečano je otvoreno 04. juna iste godine, pozorišnim komadom „Nemirna starost“. Predstava je izvedene u Domu kulture, čija će sala imati prevashodno pozorišnu funkciju.
Savjet gradskog bioskopa, koji se bavio problematikom rada bioskopa i repertoarom (mogao je da zabrani prikazivanje nekog filma) 1958. godine, sačinjavali su: Božo Martinović, Vuko Lučić, Božidar Musa Đoković i Jovan Begović.
Gradski Narodni odbor, njegovo povjereništvo za prosvjetu i kulturu, 21. februara 1949. godine, u svom planu investicija za 1950. i 1951. godinu, piše, planskom odjeljenju Ministarstva prosvjete na Cetinju, pored ostalog: „Bioskop je smješten u zgradi ovdašnjeg Doma kulture, te kako se ovih dana u Nikšiću otvara Narodno pozorište, koje mora raditi u istoj sali, to je potrebno hitno podizanje sale za bioskop. Bioskop je i do sada imao teškoće oko sale, jer u istoj se daju sve priredbe, predavanja i održavaju sve veće konferencije, zbog čega više puta najbolji filmovi moraju se vratiti, da se ne prikažu“.
U junu 1950. godine, bioskop „Napredak“ je preseljen u nanašnju ulicu Narodnih heroja, u zgradi koja je izgrađena 1946. godine za štalu, poslije je prepravljena za stolarsku radionicu, i na kraju adaptirana za bioskop, kada su i nabavljena dva NP-1 Iskra Kranj kinoprojektora. U jednom dokumentu nalazimo podatak: „ Izrada svega je slaba, jer je zgrada prvobitno imala namjenu privremenog objekta i ako je zidana od tvrdog materijala, opeke u produžnom malteru… Konstrukcija zgrade: armirano-betonski stubovi; od šljake i betona; krov drveni; pokrivač crijep; plafon malter preko trske, bez karatavana. Dimenzije sale Gradskog preduzeće za prikazivanje filmova bioskop „Napredak“ bile su: dužina 28m, širina 11,5m, visina 6m. Kabina za projektovanje je bila dimenzija: dužina 6,8m, širina 2,80m, visina 2,5om.
(U narednom broju: Rekonstrukcija bioskopa „Napredak“)
-Maksim Vujačić
-Momo Rebić
