Intervju: mr Željko Rutović, teoretičar medija i društvenih fenomena
I u novom broju našeg lista priredili smo jedan zanimljiv intervju. Ovog puta razgovarali smo sa mr Željkom Rutovićem – teoretičarem medija i društvenih fenomena. Rutović je jasne, edukativne odgovore dao na pitanja koja se odnose na savremene medije, njihovu misiju i ulogu u eri u kojoj sredstva informisanja suštinski, vizuelno i temataki mijenjaju svoj oblik. Osvrnuli smo se i na značaj lokalne štampe, kao i savremene informacione, tehnološke i društvene fenomene, zatim izazove sa kojima se suočava današnji čovjek. Mr Željko Rutović autor je osam knjiga i više desetina naučnih radova na srodne teme.
Željko Rutović
Šta su po Vama mediji XXI vijeka?
Konzumeristički sistemi novih značenja, novih medija, koncepata i paradigmi, po svojoj suštini dijametralno se razlikuju od nekadašnje tradicionalno-školske uloge i društvene institucije medija i njihove bazične misije informisanja i edukacije. Mediji ili preciznije postmediji XXI vijeka snažna su poluga udruženih ekonomsko-političkih interesa, koji posredstvom te moći i ličnih utisaka umjesto činjenica, kreiraju centralne tokove, vrijednosti i teme svakog društva. U konačnom, shodno svrhovitoj, posredovanoj ulozi medija, današnji čovjek dominantno je medijski čovjek, ma šta to god značilo sa svim posledicama i društvenim refleksijama. Jednostavno mediji XXI vijeka jesu snažan postmoderni i novotehnološki alat, posredstvom kojeg se jače nego ikada u istoriji generišu globalni pravci promjena, manipulacija i poželjnih obrazaca ponašanja, tog istog, postmodernog, postmedijskog čovjeka, kome se umjesto kritičke argumentacije nameće sveopšta selebritizacija i radikalna tabloidizacija.
Ovo je četrnaesta godina Vašeg mandata, na vrlo odgovornoj i osjetljivoj dužnosti kreiranja medijske normativne politike. Naša istraživanja govore da ste u toj oblasti čovjek sa najdužim stažom u odnosu na sve dosadašnje i aktuelne kolege zemalja Zapadnog Balkana. Čime biste taj period tj.rad okarakterisali kao posebno važan?
To je period intezivne medijske reforme u skladu sa evropskim standardima i zahtijevnim pozicijama organskih pregovaračkih poglavlja. Kao konstantu i vertikalu tog perioda naglasio bih profesionalnu konzistentnost na planu institucionalnog definisanja pozicija subjekata medjiskog sistema, u skladu sa osnovama deregulisane medijske politike tj. odsustva državnog nadzora u ovoj oblasti. Institucionalni mehanizmi zasnovani na nezavisnoj regulaciji elektronskih medija, odnosno principa samoregulacije medijske industrije, uz evropski normativni okvir slobode izražavanja i ambijent dualnog sistema emitovanja, osnove su kojima sam posvetio godine rada, i osnove koji suštinski čine konzistentan okvir medijske politike, shodno evropskom pravnom okviru. Uostalom, kao takav je i od strane EK ocijenjen kao “dobar okvir pravne usklađenosti”. Nažalost, kao i u mnogim tranzicionim iskustvima i reformskim zahvatima ovdje je dosta nerazumijevanja kako osnova medijskog sistema, tako i prava i odgovornosti svih aktera u okviru ovih definicija medijske politike. No, i ovdje će vrijeme biti korektivni faktor svim nedoslednostima, svakoj površnosti i pogrešnim doživljajima slobode medija. Ne zaboravimo, da sloboda znači i podrazumijeva, odgovornost prema javnosti i prema struci.
Godine 2006., bili ste na osnovu Zakona o referendumu predsjednik parlamentarnog odbora za medijsko praćenje referendumske kampanje. Ostaju sjećanja i komentari na Vaš uspješno obavljeni posao. Podsjetite nas u najkraćem na taj period.
Da, bila mi je čast što sam imao priliku presjedavati tim odborom. U istorijskom vremenu po jednu državu i demokratskii legitimitet svih faza referendumskog procesa ,odbor je radio sa punom transparentnošću i otvorenosti sjednica – za medije, predstavnike međunarodne zajednice i civilnog društva. Svaki prigovor iz dva referendumska bloka imao je isti tretman i monitoring nalaz uz napomenu da je neuporedivo veći broj argumentovanih prigovora došao iz bloka za nezavisnu Crnu Goru na račun medija koji su nekritički i bez etičkog kodeksa, na vrlo prizeman način, osporavali crnogorsku nezavisnost. Sumarno, rad je protekao u demokratskom dijalogu koji je kao takav bio izraz poštovanja kako Zakona o referendumu tako i odgovornost institucija u sprovođenju samog čina, na principima pune otvorenosti i jednakosti svih učesnika ovog procesa. Svi kontakti koje sam tada imao sa predstavnicima međunarodne zajednice u pogledu nadležnosti i rada odbora, završili su se pozitivnim ocjenama na račun rada ovog tijela definisanog na osnovu Zakona o referendumu i izbora njegovih članova u Parlamentu Crne Gore.
Javni ste zastupnik značaja lokalne štampe. Zašto? Kakva je danas uloga lokalnih novina?
Tradicionalni oblici novina, takoreći već su za nama i sve će više biti, stvar prošlosti i to iz dana u dan. U vremenu globalizacije medija i novih digitalnih formi, pitanje krize i smisla printanih medija razložno se problematizuje i promišlja . Dodatno, ovo pitanje posebno dobija na značaju iz ugla zaštite lokalne baštine i identiteta sveukupnih društvenih specifičnosti. Neće se globalni, ili sve više spektakl mediji, zanimati lokalnim temama i osobenostima kao što će to činiti lokalna novina. Zaštita i afirmacija lokalne štampe posebno je značajna za male države i multikulturalna društva jer ona čuva imena, događaje, ona postaje arhivar široke kulture sjećanja, svojevrsni dokumentarista za neka nova vremena i neke nove istraživače. U tom duhu raduje sve šire prisustvo ove vrste štampe u CG, raduju i javna zagovaranja na ovu temu, pa ću kao afirmativan pristup podsjetiti i na vašu audiovizuelnu kampanju “Lokalno u globalnom, printano u digitalnom” .
Prepoznati ste i kod nas i u regionu kao fenomenolog, kulturolog i teoretičar društvenih i medijskih pitanja. Gdje pronalazite inspiraciju i šta vas trenutno zaokuplja u vašem istraživačkom radu?
Postmoderno društvo i svesrastajuća digitalna kultura, procesi robotizacije, kiborgizacije, estetska univerzalizacija, gubitak identiteta u globalnom vrednosnom sistemu, procesi mašinizacije, transfiguracije tijela ,samo su neki od fenomena koji me u svom sociološkom izrazu zanimaju i kojima se iz ugla kritičkog percepta teorijski bavim. Uopšte uzev, kraj XX vijeka i protekle godine XXI vijeka donijele su posve nove fenomene i društvene procese koje svrhovito traže kako teorijsku elaboraciju, tako isto i analitičko javni debatni forum, tj. dijalog za i protiv određenih naučnih teza.
Kako vidite medije budućnosti i kojim formama dajete prednost?
Linearni kanali, načini i vrijednosti komunikacije su iscrpljeni. Digitalno konvergento, mulitifunkcionalno izražavanje zasniva i zasnivaće se na tematskom principu brzine, interakcije, programa po porudzbi i nezaobilaznog spektakla u osnovi najšire difuzije medijskog sadržaja. Kriza štampanih medija dobija ubrzane razmjere, dodatno zaboravićemo i televiziju kakvom smo je gledali i kakvu ćemo je nositi u sjećanju. Sumarno, suočićemo se sa drugačijim medijima, njihovim interesima i vrijednostima u sveopštoj kakofoniji digitalnog ustrojstva. Pluralizam će sve više biti konvencija ili maska za suštinski unificirano medijsko pismo.Iskre renesansnog duha mogu biti mali,tematski mediji koji će nezagađeni banalnim spektaklom i neopterećeni prefiksom kapitala promovisati javne sadržaje i kritičke percepcije problema društva. Javne televizije ili javni servisi zakonomjerno suočavaće se sa različitim oblicima kriza i institucionalnih turbulencija, što sve skupa referiša na moć kapitala i moć velikih medija kao sinergija za osvajanje novih moći i uspostavljanja sistema vrijednosti i oblika popularne kulture.
Razgovarao: Vladimir Šestović
