GUSLE OD KAMENA SAMOUKOG UMJETNIKA PERA SAVINA ZEČEVIĆA IZ BANJANA
Pero Savin Zečević je rođen 1915. godine u selu Klenku-Banjani. On je samouki majstor koji je napravio stotine i stotine raznih figura u kamenu i drvetu. Većinom ih je poklanjao prijateljima širom svijeta.
Pero Savin Zečević
Najzanimljivije je troje gusala napravljenih od kamena iz njegovih zavičajnih Banjana. Prve je napravio uoči Drugog svjetskog rata. Slomili su ih nehotice okupatorski vojnici otimajući se oko njihova razgledanja. Druge kamene gusle je napravio poslije Drugog svjetskog rata. Poklonio ih je poznatom revolucionaru Nikoli Kovačeviću. A on ih je, prema saznanju, poklonio Naseru, predsjedniku Egipta.
Treće kamene gusle napravio je početkom 1956. godine. Poklonjene su u ime Opštine Nikšić maršalu Titu, pa su izložene u Muzeju „25 maj“ u Beogradu.
Iako su sastavljene od stotinak komada izrađenih od običnog bijelog kamena, akustične su kao da su od suvog javora. Jedino se od njih razlikuju po izuzetnoj izradi. Teške su oko četiri kilograma.
Vrh gusala je kameniti Lovćen sa kapelom i crnogorskim grbom. Ispod njega je pjesnik Njegoš. Krčalo je sastavljeno od pet ispucalih čaura. Ono priteže strune, uvlačeći ih u usta lava, čiji zadnji kraj čvrsto drži kljun planinskog orla.
Zadnji dio korita je ispunjen detaljima kosovske i vučedolske bitke, Nikšićkim bedemom i Nikšićkom željezarom.
Podapete su kožom na kojoj su predstavljena sva istorijska mjesta Crne Gore od 1492. godine.
Naročito je interesantan način povezivanja kamena sa kamenom pomoću gvozdenih šipki. To je vješto prekriveno trećim dijelom. Dvadesetak cvjetova, kojima je učvršćena koža, a naročito cvijet sa prirodnom veličinom pčele (koja ga sisa) izaziva divljenje. Figura konja, kroz čiju grivu prolaze strune, sve to uljepšava. A gudalo, oko koga se omotava šarka zmija, čiju je glavu probilo zrno, još više zadivi posmatrača.
Radio ih je nepuna tri mjeseca, obično noću sa alatom koji je lično izradio. Ljubav prema kamenu, tom „najplemenitijem metalu“ kako ga naziva Pero, naslijedio je od oca Save. A tu žicu je povukao njegov sin Stanko (Gule), akademski slikar.
Pero je uz oca Savu počeo klesati kamen za kuće i cistijerne, a potom i za nadgrobne spomenike.
Dara za obradu kamena dopunio je pohađajući nepune dvije godine Umjetničku školu u Herceg Novom, koju je napustio kada je država prestala da ga stipendira.
A Pero je toj Školi poklonio svojom rukom izrađena dva kamena lava na ulazu.
Vratio se zavičajnim Banjanima i njegovom voljenom Nikšiću i praktičnoj školi praveći spomenike i neobične predmete od kamena i drveta.
Za njega se sa pravom kaže da „sve što očima vidi može u kamenu da iskleše“. To se potvrdilo na mnogim izložbama.
Odlikovan je medaljom rada i drugim odlikovanjima.
O Perovom skromnom životu i umjetničkom stvaralaštvu, prilikom ispraćaja posmrtnih ostataka iz Nikšića u rodne Banjane, 29. novembra 1994. godine govorio je prof. dr Slobodan Vujačić.
Đuro Zečević
