Od prve Štedionice do Prve banke pređen je do danas stotinu trinaestogodišnji put ka jednom cilju, da se bude prvi u razvoju Crne Gore kao modernog društva svog vremena. Bilo je godina uzleta, ali i padova pa i prekida rada, zbog ratova, ali nikada nije bilo odstupanja od cilja. Sve je počelo u Nikšiću 1901. godine.
Kad je vojni komadant Miralaj prvi Skender – beg pod Uzdomirom predao ključeve grada knjazu Nikoli prvom Petroviću, glavnom komandantu oslobodilačke vojske, 27. avgusta 1877. godine, Nikšić, je poslije više od četiri vijeka turske vladavine oslobođen.
Novi naseljenici, crnogorski ratnici i ustanici iz Hercegovine, Boke i drugih krajeva našli su se pred izazovom. Trebalo je, pored „stare i trule“ turske kasabe, na ledini, izgraditi novu varoš. Osnovan je veliki broj zanatskih, tgovačkih i kafanskih radnji. Prema planu ing. Josipa Sladea, napravljeni su kolski putevi i mostovi na Zeti. Napravljene su dvije pivare, „Onogošt“ i „Trebjesa“. Godine 1901. osnovana je Nikšićka štedionica, prva banka u Knjaževini.
Nikšićka privreda u vrijeme Knjaževine (Kraljevine) imala je relativno kratak, tridesetosmogodišnji tok, koji su karakterisala dva perioda. Prvi, od oslobođenja grada (1877.) do kraja devetnaestog vijeka i drugi do Prvog svjetskog rata. U ovom drugom periodu došlo je do nastajanja bankovnog i industrijskog kapitala, ulaganja dijela stečene akumulacije u samostalna i udružena preduzeća i prvu Štedionicu kao i osnivanje esnafskih udruženja. Prelomni trenutak za razvoj privrede i društvenih odnosa u Nikšiću jesu osnivanje crnogorske pivare „Onogošt“ i Prve nikšićke štedionice.
Zagovornik osnivanja prve Nikšićke štedionice ( u početku nazivana Prva nikšićka novčana zadruga), a ustvari prve banke u Knjaževini, bio je Joco Petrović, poznati finansijski stručnjak. Privremeni upravni odbor u kome su pored Petrovića bili Mato Katurić – predsjednik, Vuko Krivokapić, Ivan Vujica, Mato Čopić i Niko Ivanković, okupio je 06. januara 1901. godine, na osnivačkoj skupštini pretežno trgovce, zanatlije i neke glavare, koji su usvojili Pravila Štedionice.
Mato Katurić predsjednik Privremenog upravnog odbora 1901. godine
„Cijelj je Štedionice“ , prema usvojenim Pravilima, da u „narodu razvija i potpomaže štednju i da povoljnijem kreditom unapređuje trgovinu i rad u zemlji. Prema tome, ova će primati od svakoga ušteđeni novac na priplod i davaće zajmove na određenu dobit“. Osnovni kapital Štedionice iznosio je 200.000 kruna, podijeljen na dvije hiljade akcija, koje se uplaćuju u toku četiri godine, po dvadeset pet kruna godišnje. Štedionica je primala novčane uloge, počev od jedne krune, a kamatu je određivao Upravni odbor povremeno. Zajmovi su se izdavali na lični kredit (mjenični), na račun zaloga (vrijednosne papire, srebrne i zlatne stvari), na uplaćene akcije ili štednju sa rokom otplate od četiri mjeseca
„Ovlašćenjem Njegovog Visočanstva Gospodara, pravila Prve nikšićke štedionice u Državnom savjetu, pregledana i odobrena, potvrđuju se“, stajalo je u rješenju koje je potpisao , 5. marta 1901. godine, Božo Petrović, predsjednik Državnog savjeta. Prva redovna skupština Štedionice, kojoj je prisustvovalo dvije stotine „sve samih akcionara“ i gostiju iz Cetinja, Podgorice i Danilovgrada, održana je 22. marta 1901. godine u kafani Nikole Brzute. Pošto je Niko Ivanković podnio izvještaj o dotadašnjem radu Privremenog odbora, obavljen je izbor upravnih organa Štedionice, u koje su ušli uglavnom krupni trgovci. Izabrani su predsjednik pop Đoko Mijušković i članovi sa ravnateljstvom : Jovo Golijanin, Milo Tomašević, Ivan Vujica, Vuko Krivokapić, Maksim Jovanović, blagajnik Mato Čopić, poslovođa Joco Petrović, kontrolor Šćepo Kustudić i dva zamjenika Krsto Kavaja i Gavro Vuković. Osim pomenutih Nikšićana, članovi upravnih organa bili su pojedinci iz Cetinja, Rijeke Crnojevića, Danilovgrada i Ulcinja. U Nadzorni odbor ušli su: predsjednik pop Vidak Popović i članovi Jovo Jovanović, Simo Šobajić, Cano Redžović i Radovan Mijušković.
Vaso Đurić i službenici Nikšićke Kreditne Banke razmatraju izvještaj Berze
Nastanak, organizovanje i poslovanje Prve nikšićke štedionice, u prvoj godini, pratilo je niz teškoća, među kojima je uplata akcija bila najveći problem. Nenaviknuti na bankarsko poslovanje, ljudi su se teško odlučivali da ulažu novac u akcije ili štednju. Pored toga što je uplaćivanje akcija teklo sporo i u malim ratama, mnogi su i odbijali da uplate upisane akcije.Bez obzira na probleme, prvu poslovnu godinu Štedionica je završila sa čistim dobitkom od svega sedamnaest kruna i dvadeset osam helera.Ovaj neznatni dobitak pokazao je mnogo više : da je prva bankarska ustanova u Knjaževini prebrodila nemale teškoće, obezbijedila opstanak i posredno, otvorila put nastanku novčanih zavoda u drugim privrednim centrima.
Druga poslovna godina banci je donijela dobitak od 7827 kruna. Pred same Balkanske ratove, osnivaju se filijale u Velimlju i Šavniku (1908.), a nakon ratova svoju filijalu dobiće i Pljevlja. Uspostavljena je saradnja sa Srpskom bankom u Zagrebu, Beogradskom trgovačkom bankom, Jadranskom bankom iz Trsta i Praškom živnostenskom bankom. Naredne godine bile su vrlo uspješne, a deseta godina poslovanja donosi najveću godišnju dobit do tada- 100.189 kruna. Prvi svjetski rat je na pomolu. Četrnaesta godišnja skupština na kojoj je donijeta odluka o promjeni imena Štedionice u Nikšićku kreditnu banku 2. marta 1914. Osnovni kapital sa dotadašnjih 500.000, uvećan je na milion kruna. Banka posluje kratko zbog početka Prvog svjetskog rata. Banka obnavlja poslovanje tokom početkom dvadesetih godina dvadesetog vijeka i radi do kapitulacije Kraljevine Jugoslavije 1941. godine. Nakon Drugog svjetskog rata, bankarske aktivnosti nastavljaju se u okviru sistema Narodne banke Jugoslavije. Komunalna banka za opštine Nikšić, Šavnik i Plužine, formirana je 1961. godine. Novo ime, Komercijalna banka Nikšić dobila je 1966. godine. Već naredne godine, cjelokupni bankarski sistem Crne Gore, integriše se u jedinstveni sistem Investicione banke Titograd. Komercijalna banka Nikšić ulazi u sistem i ima status filijale. Značajnu samostalnost u okviru jedinstvenog bankarskog sistema Investicione banke Titograd, Komercijalna banka Nikšić dobija 1978. godine, kada postaje Nikšićka osnovna banka. Sve crnogorske banke objedinjavaju se u jedinstveni sistem Montenegro banke Titograd 1990. godine, ali se Nikšićka banka dd iz sistema izdvaja samo dvije godine kasnije. Nakon hiperinflacije 1995. banka se transformiše u akcionarsko društvo Nikšićka banka AD. U procesu reforme bankarskog sistema 2003. godine, banka doživljava punu stabilizaciju. Zabilježen je visoki rast kapitala banke, kada je neto dobit porasla četiri puta. U istom ovom periodu, banka je izvršila resertifikaciju ISO sistema i dobila sertifikat ISO – 9001 – 2000 . U godini 2007. Nikšićka banka postaje Prva banka Crne Gore AD Podgorica – Osnovana 1901. Slijedi potpuna promjena vizuelnog identiteta, a sjedište se iz Nikšića seli u Podgoricu. Uz očuvanje tradicije Nikšićke banke, misija Prve banke Crne Gore, bila je prevazilaženje lokalnih okvira i stvaranje prepoznatljive, jake domaće banke , sa ambicijom aktivnik učešća u ukupnom razvoju Crne Gore. Širi se poslovna mreža i otvaraju poslovnice u svakoj crnogorskoj opštini . U kontinuitetu se radi na uvođenju novih proizvoda, a broj klijenata se uvećava do preko 75.000. Trenutno Banka ima 313 akcionara , a zapošljava preko dvije stotine četrdeset radnika.
Vladimir Šestović
Izvor knjiga:
Pravila Prve Nikšićske Štedionice
Autori:
Veljko Šakotić i Velimir Bogdanović
