Osmijeh za Mariju Mihailovič je drugi roman Obrada Nenezića.
Osmijeh za Mariju Mihailovič je drugi roman Obrada Nenezića. Nakon Ljetopisja zaboravljenog grada, čitaoci su dugo čekali na novo ostvarenje. Kompozicija romana, hronotop, likovi i njihova karakterizacija, revrednovanje istorijskih fakata čine ovaj roman izuzetno zanimljivim tekstom koji je u skladu sa postmodernističkom poetikom. Preispitivanje nametnutih istina, novo pisanje istorije, prekomponovanje elementarnih vrijednosti i tehnika pronađenog rukopisa elementi su kojima se Osmijeh za Mariju Mihailovič, roman u romanu, dotiče postmodernističke poetike. Tekst se grana u dvije paralelne priče, onu retrospektivnu o Drugom svjetskom ratu i savremenu, o bombardovanju 1999. Obje priče imaju gotovo iste likove, jer su akteri dešavanja u Nikšiću 1999. godine potomci likova koji čine okosnicu romana Osmijeh za Mariju Mihailovič, Simeona Zorića. Ključni elementi priče koju donosi Nenezićev roman u skladu su sa istorijskim faktima, ali ovaj tekst ne robuje istoriji i predrasudama, već donosi neki sasvim nov i drugačiji pogled na značenje osmijeha našeg narodnog heroja.
Roman Osmijeh za Mariju Mihailovič predstavlja dekonstrukciju mita o Ljubu Čupiću. Nenezićev Čupić nije stereotipni komunista, ali pripada komunističkom kodu koji ima svoja strogo određena pravila djelovanja. Proces dekonstrukcije leži na nekoliko ključnih motiva, a izdvajaju se motiv rata, osmijeha i ljubavi. Rat je lajtmotiv ovog ostvarenja, a život jednog čovjeka u ratu koji ga se u krajnjem ne tiče, obilježen je osmijehom. Osmijeh u priču uvodi ljubav, što nas dalje vodi do zaključka da ova priča o Ljubu nije ratna, ni partizanska, već krajnje ljudska i prožeta emocijama. Osmijeh predstavlja ekstralingvistički znak kojim se prenose emocije i čije je postojanje uslovilo pokretanje neverbalne komunikacije na liniji Ljubo Čupić-Marija Mihailovič. Spoj komuniste i grofice je neprirodan pa je zbog toga neverbalna komunikacija idealan i jedini mogući način da se završi ljubavna storija nezamisliva za crnogorski hronotop. Bez riječi, bez pozdrava i razgovora završava se ljubav Marije i Ljuba. Samo osmijehom koji ona toliko voli i koji ne mora dešifrovati, Ljubo joj je rekao sve što mu je bilo na srcu.
Susret buržoazije i proletera ima na zaraćenom prostoru ogromnu težinu (Veljo u Ljuba i Rada sumnja najviše zbog grofa Staše i toga što dolaze iz inostranstva), ali na neutralnom terenu, u Argentini, ne znači ništa. Nenezić bira neutralni teren na kome Čupić može biti voljen i može uzvratiti ljubav, jer na balkanskim prostorima za ljubav nema mnogo razumijevanja pogotovo u Crnoj Gori, gdje se od ljubavi oduvijek stidjelo (str. 9). Aktiviranje crnogorskog sociokulturnog koda ima za cilj karakterizaciju glavnog junaka, ali i svih ostalih koji mu pripadaju i predstavlja motivaciju za ključne događaje. Sukob koji nastaje u Ljubu posledica je trvenja dva različita sociokulturna koda u njemu. Njegova ljubavna priča je pogrešna i nedozvoljena, ali je ipak stvarna i jača od njega samog. Njena svrha je razgrađivanje komunističkog sociokulturnog koda i dogmatizma Partije, kao i desakralizacija tradicionalnih osobenosti crnogorskog društva. Mit o komunisti koji se smije smrti u lice uz povike „Živio NOB i partizanski pokret“, postaje priča o momku koji se poslednji put osmjehuje voljenoj ženi, a tu nema mjesta dogmama, pravilima, Partiji ili tradiciji. Osmijeh Ljuba Čupića je oživotvorena zabranjena ljubav, prkos zabranama, sumnjama, osmijeh za slobodu po mjeri običnog čovjeka, a ne po mjeri Partije, plemena, tradicije, interesa. Ljubo Čupić preispituje osnovne vrijednosti postojećeg i eventualne vrijednosti društva kojem se teži. Nesiguran šta je ispravno, šta želi da promijeni, a šta da zadrži, šta je moguće, a šta ne, Čupić srlja u propast. Ljubo je filozof u pismu Mariji, pokazuje vanredno obrazovanje i njegovi pogledi na svijet i probleme koji ga kao jedinku muče imaju filozofsku težinu: Kao čovjek se ponosim što napokon imam hrabrosti da priznam svoja promišljanja (str. 102). On i ovdje krši zabranu, jer mu kao komunisti i tradicionalnom Crnogorcu kultura zabranjuje da pred ženom priča o svojim osjećanjima, a kako je ta žena ruska plemkinja njegova greška je neoprostiva. On se kaje, moli Mariju za oproštaj, piše ljubavno pismo u kome govori o Bogu, ljubavi, borbi, sudbini, smislu života, ali ipak odlazi u rat da se bori za ideale u koje nije siguran da li do kraja vjeruje. On ne ubija Virilija što bi kao komunista trebalo da uradi, jer je on prije svega čovjek. Pripovjedač prateći Čupićeve misli od njega stvara personalnog medija koji probija granicu dozvoljenog prelazeći u semantičko antipolje i postajući dinamičan junak. Njegova dinamičnost je posledica načina na koji djeluje. Nenezićev Čupić personifikuje incidentnost. Upravo se na taj način širi aktivnost ovog junaka i tumačenje njegovog djelovanja u fiktivnom svijetu, ne smije se završiti bez potvrde da je Čupić u Nenezićevom romanu informativniji i interesantniji lik nego u stvarnosti. Da li je kao takav nepouzdaniji ili neubjedljiviji od onog Ljuba Čupića koga daje istorija? Odgovor daje Nenezić na početku romana: Ni umjetnčko djelo nije nepouzdanije od istorije. Stoga, možemo reći da je prevrednovanje i prekomponovanje mita o Ljubu Čupiću uspjelo. Svoja najintimnija osjećanja Čupić naziva sukrvicom i gnojem koji ga čiste, pa doživljava katarzu spoznajući istinu u ličnoj životnoj tragediji. Politika, ratovi, vojska, lični i partijski interesi, međuljudski odnosi jednako su uzrok stradanja u svim vremenima, pa ako je priča o Ljubu Čupiću prožeta nekim romantičnim elementima, savremena priča o Nikšiću 1999. godine skida osmijeh s lica i podsjeća na surovost svakodnevnog života i sasvim potlačen i neprimjeren položaj običnog čovjeka u vihorima koje donose političke, kvazipatriotske elite.
Na kraju, treba reći da je Nenezićev roman čitljiv, da drži pažnju istim intenzitetom od početka do kraja. Njegova priča je nepretenciozna, simbolična i motiviše nas na razmišljanje. Ljubo Čupić dobija novo značenje i novo mjesto u istoriji, ali ovog puta crnogorske književnosti. Osmijeh za Mariju Mihailovič je topla i nježna, a istovremeno i surova ratna, ljudska priča. Vjerujem da će mnogi nakon čitanja ovog romana kad vide sliku Ljuba Čupića „znati“ da je taj osmijeh upućen Mariji Mihailovič i ljubavi koja je bila jača i vrednija od smrti.
Autor: Mr Goran Radojičić,
06. IV 2015, u Nikšiću.
BIOGRAFIJA: Obrad Nenezić (1971)
Diplomirao dramaturgiju na Akademija umetnosti u Beogradu, u klasi prof. Siniše Kovačevića.
Doktorand Teorije dramskih umjetnosti, kulture i medija na FDU Beograd.
Scenarista dugometražnih filmova: BALKANSKA BRAĆA (2005, u režiji Božidara Bote Nikolića) i AS PIK (2011, u režiji Draška Đurovića), koji je prvi crnogorski predstavnik za Oskara; Dramaturg i saradnik na dijalogu u filmu LOKALNI VAMPIR (2010, u režiji Branka Baletića);
Na konkursu Televizije Crne Gore nagrađen za scenario za tv seriju ŠETAČI PO MJESECU (2000); scenarista obrazovne serije PITAM SE ( TVCG, 6 epizoda);
Autor je više kratkih igranih filmova koji su sufinansirani na konkursima Ministarstva kulture Crne Gore i na drugim konkursima: SONJA, PAJAC, MOBA, POLAZNICI, DO ĐAVOLA…
Autor je pozorišnih predstava: ŽDERA IZ KONTEJNERA, META i PERSONE NON GRATE, koje su na repertoaru JU „Zahumlje“ i JU „Nikšićko pozorište“, kao i pisac dramskih tekstova: „JA, NIKOLA I“ (2012, u režiji Draška Đurovića) „NOBELOVCI“ (2014, u režiji Gorana Bulajića) koje su izvedene u produkciji Nikšićkog pozorišta, i „TAŠTINARIJE“ (2013, u režiji Draška Đurovića) u produkciji „Barskog ljetopisa“
Autor je zbirki poezije: NESANICA (1995) i PISMA GOSPOĐICI M. (1997); romana LJETOPISJE ZABORAVLJENOG GRADA (2004); i knjige POEZIJA (2012)
Za knjigu DRAME (2006) koja se sastoji od tri istorijske drame (JELENA SAVOJSKA, PROLJEĆNA ŽETVA i dramatizacije romana V. Mijuškovića ZALOGA) dobio je nagradu ZALOGA;
Autor je romana OSMIJEH ZA MARIJU MIHAILOVIČ (2015), inspirisanog likom i djelom narodnog heroja Ljuba Čupića; U štampi je knjiga DUHOVITE DRAME (koja se sastoji od četiri duhovite drame NEŽENJE, OFSAJD ZAMKA, PERSONE NON GRATE i NOBELOVCI).
Poezija i drame su mu prevođene na više jezika i zastupljeni u više antologija.
Naučne radove objavljuje u stručnim časopisima, zbornicima i internet sajtovima u zemlji i inostranstvu.
Radio je kao televizijski reditelj i savjetnik za književnost, prevodilaštvo i izdavaštvo u Ministarstvu kulture Crne Gore. Trenutno živi i stvara kao slobodni umjetnik u Nikšiću.
Obrad Nenezić diplomirao dramaturgiju na Akademija umetnosti u Beogradu, u klasi prof. Siniše Kovačevića.
Doktorant Teorije dramskih umjetnosti, kulture i medija na FDU Beograd.
Scenarista dugometražnih filmova: Balkanska braća (2005, u režiji Božidara Bote Nikolića) i As pik (2011, u režiji Draška Đurovića), koji je prvi crnogorski predstavnik za Oskara; Dramaturg i saradnik na dijalogu u filmu Lokalni vampir (2010, u režiji Branka Baletića);
Na konkursu Televizije Crne Gore nagrađen za scenario za tv seriju Šetači po mjesecu (2000); scenarista obrazovne serije Pitam se (TVCG, 6 epizoda);
Autor je više kratkih igranih filmova koji su sufinansirani na konkursima Ministarstva kulture Crne Gore i na drugim konkursima: Sonja, Pajac, Moba, Polaznici, Do đavola…
Autor je pozorišnih predstava: Ždera iz kontejnera, Meta i Persone non grate, koje su na repertoaru JU „Zahumlje“ i JU „Nikšićko pozorište“, kao i pisac dramskih tekstova: „Ja, Nikola I“ (2012, u režiji Draška Đurovića) „Nobelovci“ (2014, u režiji Gorana Bulajića) koje su izvedene u produkciji Nikšićkog pozorišta, i „Taštinarije“ (2013, u režiji Draška Đurovića) u produkciji „Barskog ljetopisa“
Autor je zbirki poezije: Nesanica (1995) i Pisma gospođici M. (1997); romana Ljetopisje zaboravljenog grada (2004); i knjige Poezija (2012)
Za knjigu Drame (2006) koja se sastoji od tri istorijske drame (Jelena Savojska, Proljećna žetva i dramatizacije romana V. Mijuškovića Zaloga) dobio je nagradu “Zaloga”;
Autor je romana Osmijeh za Mariju Mihailovič (2015), inspirisanog likom i djelom narodnog heroja Ljuba Čupića; U štampi je knjiga Duhovite drame (koja se sastoji od četiri duhovite drame Neženje, Ofsajd zamka, Persone non grate i Nobelovci).
Poezija i drame su mu prevođene na više jezika i zastupljeni u više antologija.
Naučne radove objavljuje u stručnim časopisima, zbornicima i internet sajtovima u zemlji i inostranstvu.
Radio je kao televizijski reditelj i savjetnik za književnost, prevodilaštvo i izdavaštvo u Ministarstvu kulture Crne Gore. Trenutno živi i stvara kao slobodni umjetnik u Nikšiću.
